Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου, Χάνια Αυλωναρίου

Στην είσοδο του γραφικού οικισμού του Αυλωναρίου, στη θέση Χάνια ή Παζάρι, δεσπόζει ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου, ένας από τους σπουδαιότερους βυζαντινούς ναούς της κεντρικής Εύβοιας και ο μεγαλύτερος από τους ναούς του ίδιου τύπου που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή.

Χρονολογείται στον 13ο αιώνα και είναι κτισμένος επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, ενώ πιθανότατα αποτέλεσε την έδρα της επισκοπής Αυλώνος ήδη από την παλιοχριστιανική εποχή. Στην αρχική του μορφή πρέπει να ήταν τρίκλιτη βασιλική, που αργότερα μετατράπηκε σε σταυρεπίστεγο ναό, αρχιτεκτονικό τύπο που επικρατούσε στην Εύβοια κατά τον 13ο αιώνα.

Αρχιτεκτονικά
Ο ναός παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες, που συνθέτουν ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό σύνολο. Ο κυρίως ναός περιβάλλεται από περίστωο το οποίο ενσωματώνει τον νάρθηκα και απολήγει στην ανατολική πλευρά σε δύο παρεκκλήσια.
Στο μνημείο διακρίνονται τρεις οικοδομικές φάσεις. Στην παλαιοχριστιανική κόγχη του ιερού προστέθηκε αργότερα ο νάρθηκας με τον οκτάπλευρο τρούλο και, τέλος, σχηματίσθηκε ο κυρίως ναός.
Εξωτερικά, η τοιχοποιία του κτίσματος ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και σε ορισμένα σημεία διακοσμείται με περίτεχνα κεραμοπλαστικά στοιχεία.

Το εσωτερικό του διακοσμείται με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες, οι οποίες σώζονται σε καλή κατάσταση και αποδίδονται στο ζωγραφικό εργαστήριο που έδρασε στην περιοχή γύρω στο 1300. Στον κυρίως ναό εικονίζονται σκηνές από τη ζωή του Χριστού και στον νάρθηκα η Δευτέρα Παρουσία. Ορισμένες από τις μορφές είναι ιδιαίτερα επιβλητικές, όπως αυτές των στρατιωτικών αγίων στον πρόναο και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον κυρίως ναό. Εντυπωσιακά είναι και τα μαρμάρινα μανουάλια που στέκουν μπροστά από το ιερό.

Ο ναός είναι τρισυπόστατος: αριστερά τιμάται ο Άγιος Ελευθέριος, δεξιά η Αγία Θέκλα και στο κέντρο ο Άγιος Δημήτριος.