Ναός Αναστάσεως του Σωτήρος Χριστού (Ναός Χριστού)

Στο κέντρο της Βέροιας, ανάμεσα στα σύγχρονα κτήρια και δίπλα στο δημαρχείο της πόλης, ξεχωρίζει ένα από τα σημαντικότερα μνημεία των βυζαντινών χρόνων, ο μικρός, λιτός ναός της Αναστάσεως του Χριστού, που ήταν το καθολικό σταυροπηγιακής μονής του 14ου αιώνα.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που σώζεται πάνω από την είσοδό του, ο ναός άρχισε να κτίζεται με τη χορηγία του Ξένου Ψαλιδά. Μετά τον θάνατό του ολοκληρώθηκε από τη σύζυγό του Ευφροσύνη, και εγκαινιάσθηκε το 1314-1315. Σύμφωνα με πατριαρχικά και αυτοκρατορικά έγγραφα, το 1314 η μονή πέρασε στην κυριότητα του μοναχού Ιγνάτιου Καλόθετου και λειτούργησε ως ανεξάρτητη, τουλάχιστον έως τα μέσα του 14ου αιώνα. Πιθανότατα στα τέλη του 14ου αιώνα παραχωρήθηκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας, ενώ κατά τον 18ο αιώνα το καθολικό είχε περάσει στη δικαιοδοσία της ιεράς μητρόπολης της Βέροιας.

Ο ναός αρχικά ήταν μονόχωρος, ξυλόστεγος, με κόγχη στο ιερό που έχει τη σπάνια μορφή ημιεξαγώνου. Τον 18ο αιώνα στις τρεις πλευρές του προστέθηκε κλειστό περίστωο, που την δεκαετία του 1950 κατεδαφίστηκε και αντικαταστάθηκε από το σύγχρονο, τοξωτό. Εσωτερικά ο ναός διακοσμείται με εξαίρετης τέχνης αγιογραφίες του 1315, έργα του Γεωργίου Καλλιέργη από τη Θεσσαλονίκη, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αναγέννησης της ζωγραφικής την εποχή των Παλαιολόγων. Μάλιστα, στην κτητορική επιγραφή του ναού αναφέρεται ως ο καλύτερος ζωγράφος της Μακεδονίας. Η εικονογράφηση χωρίζεται σε τρεις ζώνες: στην κατώτερη παριστάνονται ολόσωμοι άγιοι, στη μεσαία προτομές ευαγγελιστών, προφητών και αγίων, και στην ανώτερη σκηνές από το Δωδεκάορτο, με εξέχουσες τις σκηνές της Σταύρωσης και της Ανάστασης. Οι τοιχογραφίες χαρακτηρίζονται για την πολυμορφία τους και την ισορροπία των χρωμάτων και η αρτιότητά τους θυμίζει περισσότερο φορητές εικόνες. Σε ορισμένα σημεία του ναού, κυρίως στους εξωτερικούς τοίχους, διατηρούνται μεταγενέστερες τοιχογραφίες, του 14ου και του 18ου αιώνα, που απεικονίζουν ντόπιους άρχοντες μετά τον θάνατό τους και συνοδεύονται από αφιερωματικές επιγραφές.