Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελάς

Στις καταπράσινες πλαγιές του όρους Βέρμιο, κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκεται η φημισμένη Μονή της Παναγίας Σουμελά, το πνευματικό κέντρο του ποντιακού ελληνισμού και ένας από τους σπουδαιότερους προσκυνηματικούς τόπους όλης της Ελλάδας.

Η μονή ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ποντιακής καταγωγής συγγραφέα Φίλωνα Κτενίδη και του σωματείου «Παναγία Σουμελά», στην προσπάθεια αναβίωσης της ιστορικής ομώνυμης μονής που βρίσκεται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα. Η μονή εκείνη, σύμφωνα με την παράδοση, είχε ιδρυθεί στα τέλη του 4ου αιώνα, και για αιώνες λειτούργησε με την εύνοια των βυζαντινών αυτοκρατόρων, έχοντας πλούτο και προνόμια, που διατήρησε και μετά την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποκτώντας παράλληλα και συμβολική αξία μεταξύ των Ποντίων για σχεδόν δεκαέξι αιώνες. Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1922 και τα κειμήλιά της, μαζί με την εικόνα της Παναγίας, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα το 1931 έπειτα από τη μεσολάβηση του Ελευθερίου Βενιζέλου και με τη συμβολή μοναχών που γνώριζαν τον τόπο φύλαξής τους. Η μονή του Βερμίου θεμελιώθηκε το 1951 σε έκταση που παραχώρησαν οι κάτοικοι του χωριού Καστανιά, που κατάγονται από τον Πόντο, και τα εγκαίνιά της πραγματοποιήθηκαν το 1952. 

Το συγκρότημα σήμερα περιλαμβάνει δύο ναούς, πολλούς ξενώνες και κάθε είδους βοηθητικές εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση επισκεπτών και προσκυνητών.

Το καθολικό είναι μεγαλοπρεπής ναός βυζαντινού ρυθμού και στο εσωτερικό του φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και προέρχεται από την ιστορική μονή του Πόντου. Επίσης, λειτουργεί πλούσια βιβλιοθήκη, καθώς και εκθετήριο πολύτιμων εκκλησιαστικών σκευών, εικόνων και αμφίων.

Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.