Ι. Μ. Αγίου Αθανασίου Κουβαρά

Mονόχωρος μεταβυζαντινός ναός με δικλινή ξύλινη στέγη και εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά και αρχαία γλυπτά. Αξιόλογος τοιχογραφικός διάκοσμος του 18ου αιώνα, από τον Γ. Μάρκου.  Πανηγυρίζει την ημέρα της εορτής του Αγίου στις 18 Ιανουαρίου και την ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του, στις 2 Μαΐου.

Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται 3 χλμ. περίπου ανατολικά του Κουβαρά, επί της οδικής αρτηρίας προς το Πόρτο Ράφτη, σε μια ακατοίκητη περιοχή, ανάμεσα στους λόφους Μισονήσι και Κοπρερέρα.

Ο γραφικός ναός βρίσκεται σε ένα κλειστό περιμαντρωμένο περίβολο με τοξωτή είσοδο, όμορφο κήπο με προσεγμένη διαμόρφωση και οικία στη νοτιοδυτική γωνία του.  Αποτελεί το καθολικό Μονής, που πρόσφατα όμως έπαψε να είναι επανδρωμένη και προς το παρόν παραμένει κλειστή.

Είναι μονόχωρη βασιλική των μεταβυζαντινών χρόνων, με δικλινή ξύλινη στέγη που στηρίζεται σε τρία οξυκόρυφα τόξα. Διακρίνονται εντοιχισμένα αρχαία και παλαιοχριστιανικά γλυπτά. Το εσωτερικό του ναού είναι ολοζωγράφιστο με αξιόλογες τοιχογραφίες του έτους 1743, βάσει επιγραφής, και δίνει μια πολύ καλή εικόνα της τέχνης του Γεωργίου Μάρκου, που έχει αγιογραφήσει το μεγαλύτερο μέρος του ναού (1), ενώ υπάρχει και παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών (2).

Χαρακτηριστικά του ναού είναι στην πρόσοψη το ανακουφιστικό τόξο πάνω από την πόρτα με το εντειχισμένο παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο, όπως και πιο πάνω η οριζόντια οδοντωτή διακοσμητική ταινία που ενώνει τα άκρα της σκεπής και τα ρόδια πινάκια (ίχνη) γύρω από την κόγχη στο αέτωμα.

Κοντά στη νότια πλευρά του ναού, υπάρχει μνημείο όπου είναι ενταφιασμένος ο μοναχός Αγαθάγγελος, που απεβίωσε την παραμονή των Χριστουγέννων του 2004.

Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου πανηγυρίζει την ημέρα της εορτής του Αγίου στις 18 Ιανουαρίου και την ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του, στις 2 Μαΐου με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία.

Περιγραφή του Ναού

Ο ναός, όπως ήδη αναφέραμε, είναι μια μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με προσεγμένες - ισορροπημένες αναλογίες, διαστάσεων 7.10 x 10.40 μ. χωρίς την αψίδα και μέγιστο ύψος στην πρόσοψη, περίπου 4.50 μ.  Η στέγη είναι δικλινής επικαλυμμένη με κεραμίδια. Ανατολικά η αψίδα είναι ημιεξαγωνική, λίγο έκκεντρη και έχει παράθυρο τύπου πολεμίστρας.  Δύο ογκώδεις αντηρίδες ενισχύουν την βόρεια τοιχοποιία, όπως και άλλη μία αντηρίδα την ανατολική.

Η θύρα εισόδου είναι τοξωτή με πελεκητούς λαμπάδες και από πάνω υπάρχει ένα άλλο τυφλό ανακουφιστικό τόξο σε εσοχή.  Αυτά είναι τυπικά στοιχεία των χρόνων της Τουρκοκρατίας (1).  Μέσα στο ανακουφιστικό τόξο υπάρχει εντειχισμένο μαρμάρινο ιωνικό παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο  και επάνω του επίθημα με ανάγλυφο σταυρό.  Πιο πάνω μια οριζόντια οδοντωτή διακοσμητική ταινία με τούβλα, ενώνει τα άκρα της στέγης και δημιουργεί μια βάση στο αέτωμα.  Μέσα στο αέτωμα της στέγης μια μικρή κόγχη σώζει κάποια ίχνη από τοιχογραφία, πιθανά του Αγίου.  Πιο πάνω υπάρχει ένα τμήμα από αρχαίο μαρμάρινο επίκρανο παραστάδας με τρεις άκανθες.  Στο κέντρο του αετώματος, γύρω από την κόγχη υπάρχουν τα ίχνη από εννέα άλλοτε εντειχισμένα ρόδια πινάκια από τα οποία σώζεται μόνο ένα στην κορυφή.

Εκτός από την κόγχη, υπάρχουν μόνο δύο ανοίγματα τύπου πολεμίστρας, που διευρύνονται προς το εσωτερικό του ναού, ένα στη βόρεια και ένα στη νότια πλευρά.  Είναι και αυτά χαρακτηριστικά στοιχεία των χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Στο εσωτερικό του ναού χαρακτηριστικά είναι τα τρία εγκάρσια τόξα (σφενδόνια), που στηρίζουν τα κατά μήκος διατεταγμένα ακατέργαστα δοκάρια της στέγης.  Τα σφενδόνια στηρίζονται σε παραστάδες των εσωτερικών τοίχων και η κατασκευή τους είναι μάλλον τολμηρή επειδή έχουν μικρό «κρέμασμα» ενώ το πλάτος του ναού είναι σχετικά μεγάλο.  Το ανατολικό σφενδόνιο επιστέφει το τέμπλο και οι παραστάδες του έχουν διαμορφωθεί σε ημικίονες, σε συσχετισμό με την τοιχοποιία του τέμπλου.

Το δάπεδο του ναού είναι πλακόστρωτο και στο κέντρο του σώζεται μαρμαροθέτημα με πολύχρωμα μάρμαρα, πολύ παλαιότερο από το κτίριο (1).  Το τέμπλο είναι κτιστό με δύο εισόδους, προς την Ωραία Πύλη και την Πρόθεση.  Η Αγία Τράπεζα είναι κτιστή και καταλαμβάνει ολόκληρο τον ημικυκλικό χώρο της κόγχης του Ιερού.

Εκτός από τα μέλη που είναι εντειχισμένα στο εξωτερικό του ναού, εκ των οποίων δύο επαετίδες (μαρμάρινα γλυπτά) έχουν χρονολογηθεί τον 6ο π.Χ. αιώνα, υπάρχουν και στο εσωτερικό διάφορα μέλη, κιονίσκοι, κλπ., όπως οι δύο αρράβδωτοι κίονες με επίθημα, ο ένας αριστερά στη θύρα της πρόθεσης και ο αντίστοιχος του στη νότια πλευρά.

Ελάχιστα είναι τα φωτιστικά ανοίγματα του ναού (δύο πολεμιστροειδή, όπως αναφέραμε), πράγμα που συμβάλλει σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα στο εσωτερικό του.