Ι. Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστιάνων

Στο χωριό Χριστιανούπολη των Φιλιατρών δεσπόζει ο εντυπωσιακός, μεγαλοπρεπής ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ένας από τους μεγαλύτερους βυζαντινούς ναούς στην Ελλάδα, που η τοπική παράδοση έχει συγκρίνει με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, όπως φαίνεται στη λαϊκή ρήση «Αγιά Σωτήρα στο Μωριά και Αγιά Σοφιά στην Πόλη».

Ιδρύθηκε τον 12^ο αιώνα και ήταν έδρα επισκόπου, αφού η Χριστιανούπολη είχε γίνει αρχιεπισκοπή από τα τέλη του 11^ου αιώνα, και παρέμεινε έδρα μητρόπολης μέχρι το 1833. Ο ναός λειτουργούσε μέχρι το 1825 οπότε καταστράφηκε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Κατέρρευσε εν μέρει το 1886 από τον ισχυρό σεισμό που έπληξε την περιοχή και έμεινε ερειπωμένος. Αναστηλώθηκε στη δεκαετία του 1940 και πιο πρόσφατα, τα έτη 2009-2015.

Το οικοδόμημα αποτελείται από δύο μέρη, τον ναό και το επισκοπικό μέγαρο που είναι προσαρτημένο στη δυτική του πλευρά και διατηρείται μόνο στο ισόγειο. Ο ναός ανήκει στον σπάνιο αρχιτεκτονικό τύπο του σύνθετου οκταγωνικού με νάρθηκα, που αντιπροσωπεύεται με ελάχιστα δείγματα σε όλη την Ελλάδα. Η τοιχοποιία του είναι επιμελημένη και ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα, ενώ στο κατώτερο μέρος της μεγάλοι λίθοι, που περοέρχονται από αρχαία κτίσματα, σχηματίζουν σταυρούς. Οι τοίχοι διακοσμούνται με περιορισμένα κεραμοπλαστικά στοιχεία και μαρμάρινα ανάγλυφα, και οι μεγάλες τους επιφάνειες γίνονται πιο ανάλαφρες με τα πολλά παράθυρα. Στον δυτικό τοίχο του νάρθηκα, που αρχικά ήταν η πρόσοψη του ναού, σχηματίζεται ψηλή πύλη με ανάγλυφο μαρμάρινο περιθύρωμα.

Εσωτερικά ο ναός είναι ιδιαίτερα επιβλητικός, καθώς η οροφή είναι ψηλή και ο φωτισμός από τα παράθυρα δημιουργεί κατανυτκτική ατμόσφαιρα. Ήταν διακοσμημένος με αγιογραφίες που σώζονται πολύ αποσπασματικά και το τέμπλο του, που αρχικά ήταν μαρμάρινο, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας αντικαταστάθηκε με κτιστό. Κάτω από το δάπεδό του, κυρίως κάτω από τον νάρθηκα, έχουν αποκαλυφθεί περίπου πενήντα τάφοι.

Ο ναός δεν λειτουργεί αλλά είναι επισκέψιμος έπειτα από συνεννόηση με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας.