Ι. Ν. Παναγίας Φανερωμένης

Στη νότια πλευρά της πόλης της Ζακύνθου, στη συνοικία του Άμμου, βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής ιερός ναός της Παναγίας Φανερωμένης, ο πιο εντυπωσιακός και όμορφος από τους ναούς της πόλης, χαρακτηριστικό δείγμα υψηλής καλλιτεχνικής δημιουργίας με έντονες επιδράσεις της αναγεννησιακής τέχνης.

Ο ναός οικοδομήθηκε τον 15ο αιώνα, την εποχή της Φραγκοκρατίας και πιο συγκεκριμένα την περίοδο της δυναστείας των Τόκκων. Σύμφωνα με την παράδοση η ίδρυσή του συνδέεται με την εύρεση στην παραλία μικρής εικόνας της Παναγίας, που ήταν κατασκευασμένη από κηρομαστίχη. Στο πέρασμα των αιώνων ο ναός γνώρισε ανακαινίσεις και ανοικοδομήσεις και έλαβε την τελική του μορφή και τον πλούσιο εξωτερικό διάκοσμο του το 1644, κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Με τους σεισμούς του 1953 καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά, καθώς κατέρρευσε και κάηκε, αλλά ανοικοδομήθηκε με τα ίδια υλικά και αποκαταστάθηκε στην παλαιά του μορφή. Το μόνο που δεν καταστράφηκε τότε ήταν το κωδωνοστάσιό του.

Εσωτερικά ο ναός ήταν όλος διακοσμημένος με σπουδαία έργα τέχνης. Κυρίαρχη θέση είχε η εξαιρετική «ουρανία», η ζωγραφισμένη επίπεδη οροφή, καθώς και οι πίνακες που κάλυπταν τους πλευρικούς τοίχους, όλα έργα του διάσημου ζωγράφου Νικολάου Δοξαρά και των μαθητών του, που έγιναν γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο ήταν κατασκευασμένο το 1659 από τον Κρητικό Μανιό Μαγκανιάρη και οι εικόνες του ήταν έργα επίσης διάσημων ζωγράφων του 17ου και του 18ου αιώνα. Αυτή η περίτεχνη διακόσμηση καταστράφηκε κατά τους σεισμούς του 1953 και τα ελάχιστα τμήματά της που σώθηκαν βρίσκονται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου. Ανάμεσά τους και η εικόνα της Παναγίας Αμολύντου, έργο του 17ου αιώνα, του περίφημου Κρητικού ζωγράφου Εμμανουήλ Τζάνε. Η διακόσμηση που φαίνεται σήμερα στον ναό, τόσο οι αγιογραφίες όσο και τα ξυλόγλυπτα, είναι πιστή ανασύνθεση της παλαιάς, φιλοτεχνημένη από διαπρεπείς καλλιτέχνες. Ο ναός εορτάζει στις 15 Αυγούστου.