Ιερά Μονή Αγίου Εφραίμ (Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Θεοτόκου)

Στις βορειοανατολικές υπώρειες της Πεντέλης, στην περιοχή Ξυλοκέριζα της Νέας Μάκρης, βρίσκεται η ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και του Αγίου Εφραίμ, τόπος προσκυνήματος χιλιάδων πιστών από όλη την Ελλάδα.

Στο όρος των Αμώμων, όπως ονομαζόταν η Πεντέλη, και στη θέση της σημερινής μονής, από τον 10^ο αιώνα υπήρχε η παλαιά ανδρική μονή του Ευαγγελισμού. Φαίνεται ότι για αιώνες ήταν ακμάζουσα και σε πατριαρχικά έγγραφα του 16^ου και 17^ου αιώνα αναφέρεται ως σταυροπηγιακή, αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου.
Η ιστορία της συνδέεται με τη ζωή και τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Εφραίμ, που ήλθε εδώ σε μικρή ηλικία για να γίνει μοναχός, στις αρχές του 15^ου αιώνα. Το 1424 και το 1425 η μονή γνώρισε δύο μεγάλες καταστροφές από τους Τούρκους. Κατά τη δεύτερη επιδρομή, ο Άγιος Εφραίμ συνελήφθη, βασανίσθηκε για πολλούς μήνες και θανατώθηκε στις 5 Μαΐου του 1426. Το 1945 η μονή του Γενεσίου της Θεοτόκου ανασυστήθηκε από τη μοναχή Μακαρία, που το 1950 ανακάλυψε μέσα στα ερείπιά της το σκήνωμα του Αγίου Εφραίμ. Το 1975 η μονή μετονομάσθηκε σε μονή Ευαγγελισμού, που ήταν η αρχική ιστορική της ονομασία και μέχρι σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία.

Το παλαιό καθολικό της μονής, που είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, ανήκει στον τύπο της βασιλικής και εσωτερικά είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες. Ο νεότερος ναός, βυζαντινού ρυθμού, είναι αφιερωμένος στον Άγιο Εφραίμ και στο εσωτερικό του υπάρχει η λάρνακα με το σκήνωμα του αγίου, ενώ στον περίβολο της μονής υπάρχει το δένδρο, όπου σύμφωνα με την παράδοση, θανατώθηκε ο άγιος.

Η μονή εορτάζει στις 3 Ιανουαρίου (εύρεση του λειψάνου του αγίου) και στις 5 Μαΐου (ημέρα του θανάτου του).