Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Τρυπητής (Προσκύνημα Ζωοδόχου Πηγής)

Στην παραλία του Αιγίου, στον κατακόρυφο βράχο επάνω από το παλαιό εργοστάσιο Χαρτοποιίας, βρίσκεται ένα από τα εντυπωσιακότερα προσκυνήματα της Ελλάδας, ο μεγαλοπρεπής ναός της Ζωοδόχου Πηγής, που είναι γνωστός ως Παναγία Τρυπητή. Η ονομασία αυτή οφείλεται στην παράδοση ότι η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μέσα σε μικρό σπήλαιο, δηλαδή σε μια «τρύπα» του βράχου, από ένα ναυαγό που έγινε και ο πρώτος ασκητής στη θέση αυτή.

Η ίδρυση του ναού ανάγεται στα μέσα του 16ου αιώνα, την εποχή εύρεσης της εικόνας, και το απλό ασκητήριο που υπήρχε αρχικά προσέλκυσε με τον καιρό περισσότερους μοναχούς. Η μονή υπήρχε τουλάχιστον έως τις αρχές του 19ου αιώνα, όπως μαθαίνουμε από τη μοναδική αναφορά του περιηγητή Πουκεβίλ, που επισκέφθηκε την περιοχή. Η σημερινή μορφή του ναού χρονολογείται στον 19ο αιώνα. Το 1933 η εορτή της Παναγίας Τρυπητής καθιερώθηκε ως επίσημη θρησκευτική εορτή του Αιγίου, ενώ το 1970 ο ναός αναγνωρίσθηκε ως πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα και χαρακτηρίσθηκε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.

Ο ναός είναι κτισμένος μέσα στο σπήλαιο του βράχου όπου παλαιά βρισκόταν η μονή και ένα μέρος του είναι λαξευμένο στο πέτρωμα. Η κύρια πρόσβαση γίνεται μέσω μεγάλης κλίμακας αναγεννησιακού ρυθμού, με 150 σκαλοπάτια, που κατασκευάσθηκε το 1870 σε σχέδια του μηχανικού Άγγελου Κορυζή. Μέσα στον βράχο, χαμηλότερα από τον ναό, σε μικρό σπήλαιο σώζεται το ασκητήριο του πρώτου μοναχού. Στην είσοδο του ναού υπάρχει το «αγίασμα», μία μικρή πηγή που αναβλύζει από τον βράχο και έχει ενσωματωθεί σε μαρμάρινη κρήνη με σταυροειδές σχήμα. Στην πρόσοψή της υπάρχει η γνωστή καρκινική επιγραφή (μπορεί να αναγνωστεί και από τα δεξιά προς τα αριστερά) «ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ». Στο εσωτερικό του ναού εξέχουσα θέση κατέχει η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας και μία σπάνια εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που παριστάνεται πεζός και όχι έφιππος όπως συνήθως.

Ο ναός εορτάζει την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου.