Ι. Ν. Αγίου Σώζοντος (Άγιος Σώστης)

Στην κεντρική πλατεία του Ορχομενού, κοντά στον ιερό ναό της Παναγίας Σκριπούς, βρίσκεται ο θαυμάσιος μικρός ναός του Αγίου Σώζοντος, που για πολλά χρόνια, όσο λειτουργούσε η μονή της Σκριπούς, αποτελούσε τον ενοριακό ναό του οικισμού.

Το μνημείο χρονολογείται στον 12ο αιώνα, αλλά για την ιστορία του δεν υπάρχουν μαρτυρίες. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο ναό με τρούλο και τρεις κόγχες, που εξωτερικά είναι τρίπλευρες. Οι τοίχοι του είναι κτισμένοι από διάφορα υλικά, κυρίως από αρχαίους λίθους και κεραμικά στοιχεία σε δεύτερη χρήση, ενώ ο τρούλος έχει πιο φροντισμένη τοιχοποιία. Ο τρούλος είναι δωδεκάπλευρος, και θεωρείται μοναδικός στο είδος του, καθώς η διαμόρφωσή του συναντάται κυρίως σε ναούς της Κωνσταντινούπολης.

Στο εσωτερικό του ναού σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών, που ανήκουν σε δύο κύριες φάσεις, μία του τέλους του 12ου ή του 13ου αιώνα και μία του 16ου αιώνα. Οι παλαιότερες είναι έργο ικανότατου καλλιτέχνη. Στην κόγχη του ιερού εικονίζεται η Παναγία ένθρονη ανάμεσα σε σεβίζοντες αγγέλους, ενώ από τις υπόλοιπες παραστάσεις ξεχωρίζουν οι σταυροί εκατέρωθεν της εισόδου, που σχετίζονται με τον κοιμητηριακό χαρακτήρα που αρχικά πρέπει να είχε ο ναός. Οι μεταγενέστερες τοιχογραφίες διατηρούνται πολύ αποσπασματικά, κυρίως στο κατώτερο μέρος των τοίχων, και αποδίδονται από ορισμένους μελετητές στο γνωστό εργαστήριο των αδελφών Κονταρή, που κατάγονταν από τη Θήβα.