Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Σαλαμίνας

Στο βόρειο άκρο της Σαλαμίνας, απέναντι από τη Νέα Πέραμο της Μεγαρίδας, σε μια όμορφη πευκόφυτη παραθαλάσσια τοποθεσία, βρίσκεται η ιστορική Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης.

Η μονή ιδρύθηκε το 1670 από τον Λάμπρο Κανέλλο από τα Μέγαρα, μετέπειτα Όσιο Λαυρέντιο, που σύμφωνα με την παράδοση βρήκε την εικόνα της Παναγίας και ανακαίνισε τον ναό που υπήρχε στη θέση αυτή αιώνες πριν. Η μονή έγινε σταυροπηγιακή και σύντομα γνώρισε μεγάλη ακμή. Στην επανάσταση του 1821 είχε σημαντική συμβολή, ιδιαίτερα κατά την πολιορκία της Αθήνας από τον Κιουταχή το 1826-1827. Λόγω της ασφάλειας που παρείχε, έγινε καταφύγιο των αμάχων, τόπος συνάντησης των οπλαρχηγών και χρησίμευσε ως νοσοκομείο για τους πολεμιστές. Ο ηγούμενός της, Γρηγόριος, ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ενώ στα κτήριά της φιλοξενήθηκαν η βιβλιοθήκη και πολύτιμα κειμήλια που μεταφέρθηκαν από την Αθήνα. Την περίοδο 1878-1881, στον χώρο της εγκαταστάθηκε προσωρινά ο ναύσταθμος. Τον 20ό αιώνα άρχισε η παρακμή της και το 1944, ενώ είχε σχεδόν καταρρεύσει, μετατράπηκε σε γυναικεία από τον τότε μητροπολίτη Ιάκωβο και ανακαινίσθηκε.

Η μονή περιβάλλεται από συγκροτήματα κτηρίων που της προσδίδουν τη μορφή φρουρίου. Στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό, τρίκλιτη καμαροσκεπής βασιλική με τρούλο και τέσσερις πυργίσκους με πολεμίστρες. Χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα και το εσωτερικό του διακοσμείται με τοιχογραφίες του 1735, έργα του γνωστού αγιογράφου Γεωργίου Μάρκου και του μαθητή του, Νικολάου Μπενιζέλου. Νότια του καθολικού βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, όπου υπάρχει ο τάφος και η κάρα του Οσίου Λαυρεντίου, ενώ στον ιερό ναό των Αγίων Αποστόλων στεγάζεται μικρό μουσείο με θρησκευτικά κειμήλια, έγγραφα, και όπλα αγωνιστών του 1821. Στον προαύλιο χώρο υπάρχουν τάφοι, ανάμεσά τους αυτός του οπλαρχηγού του 1821, Ιωάννη Γκούρα. Σήμερα στη μονή λειτουργεί ξενώνας και γυναικείος οίκος ευγηρίας. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 23 Αυγούστου, οπότε και γίνεται μεγάλο πανηγύρι.