Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς (Μονή Παναγίας Φανερωμένης)

Σε μια όμορφη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη Τριχωνίδα, στο μέσο της διαδρομής από το Αγρίνιο προς το Θέρμο, βρίσκεται η ιερά μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου ή Παναγίας Φανερωμένης, γνωστή ως Μονή Μυρτιάς, προσωνυμία που χρησιμοποιείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα.

Ο πυρήνας της φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα, όταν κτίστηκε ο πρώτος μικρός ναός, και στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα, επεκτάθηκε. Στη μακραίωνη ιστορία της συνδέθηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες που εργάσθηκαν για τη διακόσμησή της και με προσωπικότητες των γραμμάτων που φιλοξενήθηκαν στις εγκαταστάσεις της, όπως ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που έζησε εδώ για μικρό διάστημα. Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, σε κρύπτη της λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Το 1835, όταν όλα τα μοναστήρια της περιοχής διαλύθηκαν, παρέμεινε ως το μοναστηριακό κέντρο της Τριχωνίδας. Το 1943 πυρπολήθηκε από γερμανικά στρατεύματα και καταστράφηκαν τα συγκροτήματα των κελιών, που αποκαταστάθηκαν στη δεκαετία του 1990.

Σήμερα το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά κτήρια με κελιά και βοηθητικούς χώρους και στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό. Ο ναός έχει περάσει πολλές φάσεις μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή. Στον 12ο αιώνα ήταν απλός, μονόχωρος, καμαροσκεπής, εσωτερικά διακοσμημένος με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται ελάχιστα τμήματα, ενώ το 1491 αγιογραφήθηκε εκ νέου από τον Ξένο Διγενή από το Μουχλί της Πελοποννήσου.
Τον 16ο αιώνα οικοδομήθηκε δίπλα του νέος, μεγαλύτερος και πιο επιμελημένος ναός, δικιόνιος σταυροειδής με τρούλο, και ο παλαιός μετατράπηκε σε ιερό. Το εσωτερικό του κυρίως ναού αγιογραφήθηκε φτο 1539 από άγνωστο αλλά σημαντικό ζωγράφο, που ακολουθεί την καλλιτεχνική παράδοση της βορειοδυτικής Ελλάδας. Το 1651 προστέθηκε ο νάρθηκας, όπου σώζονται τοιχογραφίες των αρχών του 18ου αιώνα, και τότε κτίστηκε το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1903.

Η μονή σήμερα είναι ανδρική και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.