Ιερά Μονή Φανερωμένης Λευκάδας

Στον γραφικό πευκόφυτο λόφο που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Λευκάδας, με πανοραμική θέα στο Ιόνιο και στην Ήπειρο, δεσπόζει η παλαιότερη και μεγαλύτερη μονή του νησιού, που είναι αφιερωμένη στην προστάτιδά του, την Παναγία. Η ονομασία της οφείλεται στην παράδοση ότι η πρώτη εικόνα της Παναγίας έγινε σε σχέδια που η ίδια φανέρωσε στον αγιογράφο.

Η τοποθεσία αυτή ήταν για αιώνες το θρησκευτικό κέντρο του νησιού. Κατά την αρχαιότητα υπήρχε ιερό της Αρτέμιδος, ενώ τον 1ο αιώνα μ.Χ. εδώ ιδρύθηκε ο πρώτος «ευκτήριος οίκος» της Παναγίας από τους βοηθούς του Αποστόλου Παύλου, που δίδαξαν τον χριστιανισμό στο νησί.

Ο πυρήνας της μονής σχηματίσθηκε αργότερα, το 332, όταν ο τότε επίσκοπος Λευκάδος Αγάθαρχος και δύο πατέρες εγκαταστάθηκαν στον ναό και έκτισαν τα πρώτα κελιά. Η μονή απέκτησε τη σημερινή της μορφή την περίοδο της Ενετοκρατίας, τον 18ο αιώνα. Πυρπολήθηκε το 1762, ίσως από τους Ενετούς, κάηκε και πάλι το 1886 και ανακατασκευάσθηκε το 1887, ενώ αρκετά από τα κτίσματα αποτελούν νεότερες προσθήκες.

Στο κέντρο του συγκροτήματος βρίσκεται το καθολικό, κτισμένο το 1734 και αφιερωμένο στην Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος.
Αρχιτεκτονικά είναι ευρύχωρη μονόκλιτη βασιλική με δίρριχτη ξύλινη στέγη και έντονη ζακυνθινή επίδραση. Το νεοκλασικού τύπου τέμπλο του, που κατασκευάσθηκε το 1915, είναι έργο του Ευστάθιου Προσαλέντη, του καλύτερου Λευκαδίτη τεχνίτη της εποχής του, ενώ οι εικόνες είναι έργα του 1919, των αδελφών Ζωγράφου από τους Χιονιάδες Ιωαννίνων. Η εικόνα της Παναγίας είναι αντίγραφο της παλαιάς, έργο του ιερομόναχου Βενιαμίν Κοντράκη του 1887, και βρίσκεται σε προσκυνητάρι σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο δίπλα στο ιερό.

Στη μονή υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, του Αγίου Σιλουανού και του Αγίου Ραφαήλ, ξενώνας για τη φιλοξενία επισκεπτών, πλούσια βιβλιοθήκη με σημαντικά βιβλία, και το Εκκλησιαστικό Μουσείο με πολύτιμα κειμήλια, χειρόγραφα και φορητές εικόνες.

Η μονή είναι ανδρική και πανηγυρίζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.
Η Πανηγύρις της Μονής αρχίζει από το Σάββατο της Πεντηκοστής. Την Κυριακή το βράδυ αρχίζει ο Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός με την παρουσία των οικείου Ιεράρχου αλλά και άλλων Αρχιερέων. Στη συνεχεία τελείταιολονύχτιος ακολουθία (Αγρυπνία).
Το πρωί της εορτής τελείται η Θεια Λειτουργία και στη συνεχεία Λιτανεύται η Ιερά Εικόνα γύρω της Μονής. Το απόγευμα της ιδίας ημέρας τελείται το κτητορικό μνημόσυνο.