Ιερά Μονή Ταξιάρχη Μανταμάδου

Στη θέση Λεσβάδος, βόρεια της κωμόπολης του Μανταμάδου, βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα όχι μόνο της Λέσβου αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας, αφιερωμένο στον προστάτη του νησιού, Ταξιάρχη Μιχαήλ.

Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή υπήρχε ήδη τον 10ο αιώνα και προς το τέλος του δέχθηκε επίθεση Σαρακηνών πειρατών, που κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις της και σφαγίασαν τους μοναχούς της. Σώθηκε μόνο ένας δόκιμος μοναχός, ο Γαβριήλ, ο οποίος από το αίμα των μοναχών και πηλό κατασκεύασε την θαυματουργή εικόνα του Ταξιάρχη. Η πρώτη ιστορική μαρτυρία για την ύπαρξη της μονής, ωστόσο, είναι ένα έγγραφο του 1661 και μία σχεδόν σύγχρονη επιγραφή στον ίδιο τον ναό. Είναι, επίσης, γνωστό, ότι τον 18ο αιώνα το παλαιό μικρό καθολικό αντικαταστάθηκε με νέο, μεγαλύτερο ναό.

Το συγκρότημα έχει όψη φρουρίου, καθώς περιβάλλεται από ψηλά κτήρια και πύργο-κωδωνοστάσιο στη βορειοδυτική πλευρά. Το σημερινό καθολικό, που δεσπόζει στον χώρο, οικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1879 και ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής.

Στο εσωτερικό του κυρίαρχη θέση έχει η μοναδική στο είδος της ανάγλυφη εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που φυλάσσεται μέσα σε πολυτελές κουβούκλιο κατασκευασμένο το 1766. Στον ναό φυλάσσεται και ο αρχιερατικός σάκος και το πετραχήλι του εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, σε ειδική θέση στα δεξιά της εισόδου. Τα κειμήλια είχε δώσει ο ίδιος ο πατριάρχης στον πρωτοσύγκελλό του Πορφύριο, που αργότερα έγινε Μητροπολίτης Μυτιλήνης. Αξιοπρόσκετα είναι τα μικρά μεταλλικά υποδήματα που προσφέρουν στον ναό οι πιστοί, αφού σύμφωνα με την παράδοση ο Ταξιάρχης φθείρει τα υποδήματά του διατρέχοντας τη νύχτα το νησί.

Η μονή διαθέτει ξενώνες για τη φιλοξενία των επισκεπτών. Εορτάζει δύο φορές τον χρόνο, στις 8 Νοεμβρίου και την Κυριακή των Μυροφόρων, που είναι η επέτειος των εγκαινίων του ναού. Ο εορτασμός αυτός προσελκύει μεγάλο αριθμό προσκυνητών, καθώς συνοδεύεται από μεγάλο θρησκευτικό και εμπορικό πανηγύρι και τη μοναδική τελετουργική προσφορά ενός ταύρου.