Ι. Ν. Αγίων Θεοδώρων (Όμορφη Εκκλησία)

Βόρεια της πόλης της Αίγινας, ανάμεσα στα χωριά των Αγίων Ασωμάτων και της Κυψέλης, βρίσκεται ένα από τα πιο γραφικά και καλοδιατηρημένα βυζαντινά μνημεία του νησιού, ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων, γνωστός και ως Όμορφη Εκκλησία λόγω της κομψότητας που τον χαρακτηρίζει.

Ο μικρός αυτός ναός κτίστηκε πιθανότατα στα τέλη του 12ου αιώνα, λίγο πριν από την κατάκτηση του νησιού από τους Φράγκους. Σύμφωνα με επιγραφή που σώζεται χαραγμένη σε λίθο στον εξωτερικό τοίχο, αριστερά της εισόδου, ο ναός ανακαινίσθηκε το 1289, την εποχή του Βυζαντινού αυτκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αθανασίου Α΄, σε περίοδο, δηλαδή, που το νησί ήταν ακόμη υπό φραγκική κυριαρχία. Το έργο χρηματοδότησε κάποιος άγνωστος κάτοικος, του οποίου το όνομα δεν σώζεται, ίσως σε μια πράξη αντίστασης στην ξένη κατάκτηση. Ωστόσο, σε άλλη επιγραφή διακρίνεται αμυδρά το όνομα του Λέοντα Ζυγομαλά, γόνου γνωστής οικογένειας της Αργολίδας, που ίσως σχετίζεται με το έργο αυτό.

Ο ναός είναι μικρός σε διαστάσεις και ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης καμαροσκεπούς βασιλικής. Οι τοίχοι του είναι κτισμένοι με μεγάλους πωρόλιθους ακολουθώντας το ισόδομο σύστημα τοιχοποιίας, με οικοδομικό υλικό που προέρχεται από αρχαίο ιερό της περιοχής, όπως συνέβαινε συχνά την περίοδο αυτή, και είχε ως αποτέλεσμα την καλαίσθητη όψη του εξωτερικού των ναών.
Εσωτερικά είναι κατάγραφος με εξαιρετικές τοιχογραφίες που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και είναι από τις λίγες γνωστές περιπτώσεις στη νότια Ελλάδα που χρονολογούνται με ακρίβεια λόγω της επιγραφής. Οι παραστάσεις χαρακτηρίζονται για τη λιτότητα και τη λεπτομέρεια της αφήγησης και περιλαμβάνουν δεκατέσσερις σκηνές από τον Χριστολογικό κύκλο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μία σπάνια παράσταση της Θεοτόκου Γαλακτοτροφούσας, στη σκηνή της Γέννησης, επάνω από την αψίδα.