Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Στο νεκροταφείο του οικισμού της Παύλιτσας, της σημερινής Άνω Φιγάλειας, που είναι κτισμένη επάνω στα ερείπια της αρχαίας Φιγάλειας, βρίσκεται ο μικρός βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Οικοδομήθηκε πιθανότατα κατά το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, σε θέση όπου υπήρχε αρχαίο μνημείο, μάλλον το ιερό της Αρτέμιδος Σωτείρας που είναι γνωστό από αρχαίες πηγές. Ο ναός της Παναγίας αναφέρεται σε κείμενα περιηγητών, καθώς και στην καταγραφή της εκκλησιαστικής περιουσίας από τους Ενετούς, την περίοδο 1697-1700.

Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπου του μονόχωρου σταυρεπίστεγου ναού, με ημικυκλική κόγχη στο ιερό. Έχει δεχθεί αρκετές μεταγενέστερες επεμβάσεις, που φαίνεται ότι έχουν περιορίσει και το αρχικό ύψος του. Η τοιχοποιία του ακολουθεί το γνωστό στους βυζαντινούς χρόνους πλινθοπερίκλειστο σύστημα, αλλά δεν είναι ιδιαίτερα επιμελημένη και στην κατασκευή της έχει γίνει χρήση αρχαίου οικοδομικού υλικού. Χαρακτηριστικοί είναι οι έξι κίονες που έχουν εντοιχισθεί όρθιοι, κατά μήκος της βόρειας πλευράς του, ενώ ένας διακρίνεται και στη νότια πλευρά. Στην αψίδα του υπάρχει μικρό παράθυρο, που αποτελεί τη μοναδική πηγή φωτισμού του εσωτερικού.

Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τοιχογραφίες υψηλής ποιότητας, που χρονικά τοποθετούνται πιθανώς στα τέλη του 17ου αιώνα, αν και υπάρχει και παλαιότερο στρώμα, που δεν έχει χρονολογηθεί με ακρίβεια. Με τοιχογραφίες διακοσμείται και το τέμπλο, που είναι κτιστό. Ανάμεσα στις μορφές και στις παραστάσεις του εικονογραφικού προγράμματος διακρίνονται στρατιωτικοί άγιοι, η Ανάσταση του Χριστού και η Πεντηκοστή, η Κοίμηση της Θεοτόκου, η μορφή της Παναγίας Πλατυτέρας, και η μεγάλων διαστάσεων παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, που σχετίζεται και με τον κοιμητηριακό χαρακτήρα του ναού.

Στον χώρο γύρω από τον ναό έχουν εντοπισθεί λείψανα και άλλων βυζαντινών κτισμάτων, καθώς και αρχιτεκτονικά μέλη της παλαιοχριστιανικής εποχής, ενώ κάτω από το δάπεδό του έχουν αποκαλυφθεί θεμέλια αρχαίου κτίσματος.

Ο ναός εορτάζει στις 15 Αυγούστου.