Ιερά Μονή Αγίου Ραφαήλ

Στον λόφο των Καρυών, επάνω από τη λουτρόπολη της Θερμής, μέσα στους ελαιώνες προβάλλει η ιερά μονή του Αγίου Ραφαήλ, σημαντικό σύγχρονο προσκύνημα της Λέσβου, που προσελκύει πλήθη επισκεπτών κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε στη βυζαντινή εποχή και ήταν αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Το 1235 καταστράφηκε από πειρατές, οι μοναχές της σφαγιάσθηκαν και η ηγουμένη της Ολυμπία θανατώθηκε μαρτυρικά. Το 1433 επανιδρύθηκε και το 1454 αναζωογονήθηκε όταν εγκαταστάθηκαν εδώ ο ιερομόναχος Ραφαήλ και ο διάκονος Νικόλαος. Το 1463 η μονή καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους, με αφορμή μία εξέγερση των κατοίκων. Οι μοναχοί και οι πιστοί σφαγιάσθηκαν, και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο ο ηγούμενος Ραφαήλ, ο Νικόλαος, και η μικρή Ειρήνη, κόρη του τοπικού άρχοντα. Η μονή ερειπώθηκε και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρχε μόνο ένα εξωκκλήσι της Παναγίας.
Μετά την Τουρκοκρατία, τα κτήματα της περιοχής περιήλθαν σε ιδιώτες και κατά τις εργασίες οικοδόμησης νέου ναΐσκου, το 1959, αποκαλύφθηκαν και ταυτίστηκαν από τους κατοίκους τα ερείπια της μονής και οι τάφοι με τα λείψανα των τριών αγίων και της οσίας Ολυμπίας. Η σημερινή, γυναικεία μονή ιδρύθηκε το 1963 και εγκαινιάσθηκε το 1969.

Το συγκρότημα είναι κτισμένο στη δεκαετία του 1960 και διαθέτει ευρύχωρες εγκαταστάσεις και ξενώνες για τη φιλοξενία των προσκυνητών. Το καθολικό, λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους, αποτελείται από δύο ναούς, που έχουν κτιστεί ο ένας επάνω στον άλλο προκειμένου να περιλάβουν τους τάφους των νεοφανών αγίων. Στον επάνω ναό, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ραφαήλ, βρίσκεται ο τάφος του, ενώ στον κάτω, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου βρίσκονται οι τάφοι του αγίου Νικολάου, της αγίας Ειρήνης και του πατέρα της. Στη μονή υπάρχουν, επίσης, μεγάλος ναός της αγίας Μαγδαληνής, παρεκκλήσια και πινακοθήκη.

Η μονή εορτάζει την Τρίτη της Διακαινησίμου, ημέρα της καταστροφής από τους Τούρκους και μαρτυρίου των αγίων.