Ιερά Μονή Μελέ (Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Πρόδρομου)

Σε μια κατάφυτη τοποθεσία στον Ταΰγετο, μόλις 800 μέτρα δυτικά από το χωριό Αρτεμισία και στο φρούριο Μελέ των Παλαιολόγων, στον δρόμο Καλαμάτας-Σπάρτης, βρίσκεται η μονή που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και είναι γνωστή με την ονομασία που προέρχεται από τη θέση του φρουρίου.

Ιδρύθηκε πριν από το 1600, άγνωστο πότε ακριβώς, αν και η αρχιτεκτονική του καθολικού της τη συνδέει με μοναστηριακά συγκροτήματα της περιοχής που χρονολογούνται στον 16ο και στον 17ο αιώνα.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από το 1712, φιλοξένησε την περίφημη σχολή στην οποία διδάσκονταν αρχαίοι Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς, μαθηματικά, λογική, γεωγραφία και φιλοσοφία. Στη σχολή δίδαξαν σπουδαίοι δάσκαλοι και μαθήτευσαν ανάμεσα σε άλλους, επιφανείς Μεσσήνιοι, όπως ο μετέπειτα πατριάρχης Προκόπιος, οι αγωνιστές Αναγνωσταράς και Νικηταράς, οι προύχοντες Παναγιώτης Μπενάκης και Παναγιώτης Τζάνες. Η μονή διαλύθηκε με το διάταγμα της αντιβασιλείας του Όθωνα, το 1833. Αργότερα, την περίοδο 1854-1902, στους χώρους της στεγάζονταν τα Δημάκεια Εκπαιδευτήρια, ένα αλληλοδιδακτικό και ένα ελληνικό σχολείο, που λειτούργησαν με τη χρηματοδότηση του ευεργέτη Πέτου Δημάκη. Το 1902 οι εγκαταστάσεις καταστράφηκαν από φωτιά και αργότερα ανοικοδομήθηκε νέο κτήριο, όπου λειτούργησαν κατά διαστήματα σχολεία, μέχρι τη δεκαετία του 1980.

Από το συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό και τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου, ενώ από τα κελιά και τους βοηθητικούς χώρους έχουν απομείνει μόνο ίχνη των τοίχων. Ο ναός είναι μικρός, μονόχωρος, και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με νάρθηκα και τρούλο.
Εσωτερικά διακοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες που ανήκουν σε δύο περιόδους: οι παραστάσεις του κυρίως ναού και του ιερού χρονολογούνται στον 17ο αιώνα, ενώ η εικονογράφηση του νάρθηκα έχει γίνει το 1716, όπως μας ενημερώνει σχετική επιγραφή.

Η μονή εορτάζει στις 29 Αυγούστου, την Αποτομή της Τιμίας κεφαλής του Προδρόμου.