Ι. Ν. Αγίων Αποστόλων Καλαμάτας

Στην καρδιά της παλιάς πόλης της Καλαμάτας βρίσκεται ένα από τα πιο σπουδαία και ξακουστά βυζαντινά μνημεία της Μεσσηνίας, ο ιστορικός ναός των Αγίων Αποστόλων. Έχει ιδιαίτερη σημασία για την πόλη γιατί είναι άρρηκτα δεμένος με την απελευθέρωσή της, αφού εδώ κηρύχθηκε η επανάσταση στη Μεσσηνία, στις 23 Μαρτίου του 1821, και τελέστηκε η πρώτη δοξολογία.

Ο ναός στην πραγματικότητα αποτελείται από δύο ενωμένα κτίσματα. Το ανατολικό μέρος του, με το ιερό, είναι ο αρχικός ναός, που κτίστηκε στις αρχές του 12ου αιώνα. Είναι μικρός σε διαστάσεις και ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού, που δεν ήταν πολύ συνηθισμένος στην Πελοπόννησο. Δεν έχει νάρθηκα και ο τρούλος του είναι οκτάπλευρος, ενώ το ιερό του σχηματίζει εξωτερικά τρεις κόγχες. Κατά την περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας (1685-1715), η δυτική κεραία του σταυρού κατεδαφίστηκε και προστέθηκε ο σημερινός κυρίως ναός, και το κωδωνοστάσιο. Ο νεότερος ναός είναι μεγαλύτερος, ανήκει στον τύπο της βασιλικής και επίσης έχει οκτάπλευρο τρούλο. Αυτή η μεταγενέστερη προσθήκη κατέρρευσε στο μεγαλύτερο μέρος της με τον σεισμό του 1986, αλλά σήμερα έχει αποκατασταθεί πλήρως στην αρχική της μορφή.

Οι τοίχοι του βυζαντινού ναού είναι ιδιαίτερα επιμελημένοι, κτισμένοι με το βυζαντινό πλινθοπερίκλειστο σύστημα και διακοσμημένοι με όμορφα κεραμοπλαστικά στοιχεία, όπως είναι οι οδωντωτές ταινίες, οι μαίανδροι και οι σταυροί. Ο μεταγενέστερος ναός είναι κτισμένος με πελεκητούς λίθους και χαρακτηρίζεται από αρκετά ενετικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως τα θυρώματα και το μικρό στρογγυλό παράθυρο. Εσωτερικά, στον βυζαντινό ναΐσκο διατηρούνται τμήματα τοιχογραφιών που ανάγονται πιθανότατα στον 16ο-17ο αιώνα, ενώ ο νεότερος ναός δεν είχε αγιογραφηθεί.

Ο ναός πανηγυρίζει στις 29 Ιουνίου, αλλά είναι και το επίκεντρο του σπουδαίου εορτασμού που γίνεται στις 23 Μαρτίου, ημέρα επετείου της απελευθέρωσης της πόλης.