Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Αγία Σωτήρα)

Σε ένα ειδυλλιακό τοπίο με ψηλά πλατάνια και τρεχούμενα νερά, κοντά στον πανέμορφο οικισμό της Ανατολικής Φραγκίστας, διακρίνεται το μικρό, λευκό εκκλησάκι του Σωτήρα, μοναδικό κατάλοιπο της περίφημης Μονής της Φραγκίστας.

Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή ιδρύθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα. Καταστράφηκε και λεηλατήθηκε αρκετές φορές και από το 1821 έμεινε χωρίς μοναχούς. Η ιστορία της συνδέεται με θρύλους και παραδόσεις, και έχει σημαδευτεί από τη μορφή του Κατσαντώνη, του ξακουστού Αγραφιώτη αρματολού που έμεινε εδώ ως δόκιμος μοναχός, και από την επίσκεψη του Κοσμά του Αιτωλού.

Ο μικρός ναός, άλλοτε καθολικό της μονής, είναι μονόχωρος σταυρεπίστεγος με κόγχες στους πλάγιους τοίχους, δηλαδή ανήκει σε παραλλαγή του αθωνικού τύπου. Έχει νάρθηκα και λιθόκτιστο τρούλο και η στέγη του είναι καλυμμένη με ντόπιες σχιστόπλακες. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή ανακαινίσθηκε το 1725, όταν επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων ήταν ο Διονύσιος ο Χίος, με τη συνδρομή του ιερομονάχου Παπακυρίλλου από τη Βούλπη, και με έξοδα του «κυρ Χατζηπαναγιώτου» από το Κεράσοβο.

Στο εσωτερικό του διατηρούνται ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας, που ολοκληρώθηκαν το 1732, από τους ίδιους κτήτορες, όταν επίσκοπος ήταν ο Διονύσιος από τα Ιωάννινα. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του 1737, και οι εικόνες, που χρονολογούνται στο 1738. Αριστούργημα της ξυλογλυπτικής τέχνης είναι και ο πολυέλαιος, που θυμίζει αντίστοιχα έργα σε μονές του Αγίου Όρους, καθώς και το σμαλτοκέντητο ψαλτήρι - αναλόγιο με ελεφαντόδοντο.

Ο ναός πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου και κάθε χρόνο γίνεται επίκεντρο λαμπρού εορτασμού.