Ιερά Μονή Κηπίνας

Κοντά στους Καλαρρύτες, επάνω από το φαράγγι του Καλαρρύτικου ποταμού, στην είσοδο της σπηλιάς του κατακόρυφου βράχου είναι κτισμένο ένα από τα πιο εντυπωσιακά μοναστήρια της Ηπείρου. Πρόκειται για τη Μονή της Κηπίνας, που λέγεται ότι ονομάσθηκε έτσι από τους κήπους που καλλιεργούσαν οι μοναχοί της στη γύρω περιοχή.

Σε κείμενα αναφέρεται ότι ιδρύθηκε το 1212 από τον Αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο, αν και υπάρχει η άποψη ότι ιδρύθηκε τον 13^ο αιώνα από μοναχούς της γειτονικής Μονής Βύλιζας. Η μονή γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση κατά τον 18^ο αιώνα και οι μοναχοί της διακρίθηκαν για το κοινωνικό τους έργο. Μάλιστα είναι γνωστό ότι το 1760 ο ηγούμενός της Καλλίνικος προσέφερε χρήματα για την κατασκευή γεφυριού. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, στη μονή λειτουργούσε κρυφό σχολειό, ενώ η σπηλιά που βρίσκεται στον βράχο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο από τους κατοίκους της περιοχής. Τον 19^ο αιώνα η μονή εγκαταλείφθηκε και το 1931 έγινε μετόχι της μονής Τσούκας.

Η πρόσβαση στη μονή γίνεται από ένα μονοπάτι που είναι λαξευμένο στον βράχο και μια κρεμαστή ξύλινη γέφυρα, την οποία σήκωναν οι μοναχοί για να αποκόπτουν την πρόσβαση. Το καθολικό έχει ως στέγη τον φυσικό βράχο, που έχει λαξευτεί έτσι ώστε να σχηματίζει θόλο. Είναι μικρή μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα και στο εσωτερικό σώζονται τοιχογραφίες που χρονολογούνται στα τέλη του 17^ου ή στις αρχές του 18^ου αιώνα. Το επιχρυσωμένο ξύλινο τέμπλο και οι εικόνες του Ιωάννη από την Σαγιάδα είναι έργα του 18^ου αιώνα.

Από τον πρόναο του ναού ξεκινά η σπηλιά με τους σταλαγμίτες και σταλακτίτες, που φθάνει σε μήκος 240 μέτρων, αλλά δεν είναι επισκέψμη. Τα κελιά είναι πλήρως ανακαινισμένα, διαμορφωμένα με ξύλινες προεκτάσεις και δημιουργούν εξαιρετικό αρχιτεκτονικό συγκρότημα δύο επιπέδων, απόλυτα εναρμονισμένο με τον βράχο.

Η μονή είναι ανδρική, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου αλλά εορτάζει την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής.