Ιερά Μονή Τσούκας

Σε μια εντυπωσιακή τοποθεσία στο χείλος του βράχου της Τσούκας, με πανοραμική θέα στο φαράγγι του Άραχθου, κοντά στο χωριό Ελληνικό, βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα της Ηπείρου, η Μονή της Τσούκας, που είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου.

Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε το 1190 από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Β΄ Άγγελο και γνώρισε μεγάλη ακμή την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Καταστράφηκε το 1736 και ανακαινίσθηκε το 1779, όπως αναφέρεται σε επιγραφή στο καθολικό της. Απέκτησε μεγάλη περιουσία και είχε σημαντική κοινωνική προσφορά, ενώ συντηρούσε οικονομικά το σχολείο του Ελληνικού. Ήταν φημισμένη για το νερό της, που το θεωρούσαν ιαματικό. Παρέμεινε εγκαταλελειμμένη για πολλά χρόνια αλλά αποκαταστάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, και τότε αναστηλώθηκαν τα κελιά και οι βοηθητικοί χώροι της.

Το συγκρότημα μοιάζει με φρούριο, καθώς περιβάλλεται από ψηλό τοίχο και τα διώροφα κτήρια των κελιών. Στο κέντρο του χώρου βρίσκεται το καθολικό, που χρονολογείται πιθανότατα στα τέλη του 17ου αιώνα.

Ο ναός είναι μονόχωρος, σταυροειδής εγγεγραμμένος και στην είσοδό του σχηματίζεται προστώο με δύο κίονες. Είναι προσεκτικά κτισμένος από λευκούς πελεκητούς λίθους και το εσωτερικό του διακοσμείται με τοιχογραφίες που έγιναν στα τέλη του 18ου αιώνα. Σε επιγραφή αναφέρεται ότι ο ναός αγιογραφήθηκε με δαπάνη του κτήτορα Αλέξιου Παπαϊωάννου και το 1779 ολοκληρώθηκε η επιχρύσωση του τέμπλου της, με δαπάνη του ηγουμένου Γαβριήλ. Στη νοτιοδυτική πλευρά του ναού υπάρχει μεγάλη στέρνα με στέγαστρο, ενώ το κωδωνοστάσιο είναι μεταγενέστερη προσθήκη, του 1866, όπως αναγράφεται στη σχετική επιγραφή.

Κοντά στην είσοδο της μονής υπάρχει παρεκκλήσι της Παναγίας, ενώ στην πίσω πλευρά της έχει διαμορφωθεί ειδικός χώρος από όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει τη μαγευτική θέα προς τη χαράδρα του Άραχθου.

Η μονή σήμερα είναι ανδρική και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου με λαμπρό πανηγύρι.