Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής (Μονή της Κόκκινης Πέτρας)

Σε ένα πλάτωμα κατάφυτο με βελανιδιές, κοντά στον δρόμο που οδηγεί από το Μέτσοβο στο Ανθοχώρι, στη θέση Κόκκινο Λιθάρι, έχει κτιστεί η Μονή της Ζωοδόχου Πηγής. Οι ντόπιοι την αποκαλούν Μονή της Κόκκινης Πέτρας (Κιάτρα Ρόσια στα βλάχικα), λόγω των απόκρημνων θεόρατων κόκκινων βράχων στα ανατολικά της, όπου παλαιότερα υπήρχαν ασκηταριά.

Πιθανότατα ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και το 1732 ανακαινίσθηκε από τον Στέργιο Ντάφο, όπως αναγράφεται στην κτητορική επιγραφή. Λόγω της θέσης της κοντά στον κεντρικό οδικό άξονα ήταν σταθμός για τα καραβάνια που ταξίδευαν από την Ήπειρο προς τη Θεσσαλία και τα Βαλκάνια. Το 1820 καταστράφηκε από οθωμανικά στρατεύματα που κινούνταν προς τα Ιωάννινα εναντίον του Αλή Πασά, και οι μοναχοί της σφαγιάστηκαν. Εγκαταλείφθηκε περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1927, και από τότε δεν έχει ξαναλειτουργήσει.

Η μονή, που σήμερα έχει ανακαινισθεί πλήρως, περιβάλλεται στις δύο πλευρές από γωνιακό συγκρότημα με βοηθητικούς χώρους και κελλιά. Στο κέντρο της στέκει το καθολικό, πετρόκτιστο, όπως όλα τα κτήρια της περιοχής, και στεγασμένο με σχιστόπλακες. Αρχιτεκτονικά ανήκει σε παραλλαγή του αγιορείτικου τύπου, δηλαδή είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο και έχει δύο κόγχες (χορούς), μία σε κάθε πλαϊνό τοίχο. Στην είσοδό του σχηματίζεται χαγιάτι, ενώ το ιερό καταλήγει εξωτερικά σε πεντάπλευρη αψίδα, επάνω από την οποία παριστάνεται μέσα σε κόγχη η Ζωοδόχος Πηγή, πλαισιωμένη από τις μορφές των αρχαγγέλων και τέσσερα εντοιχισμένα πινάκια.

Εσωτερικά ο ναός διακοσμείται με αγιογραφίες. Οι παλαιότερες, του 1765, καλύπτουν το ιερό και μεγάλο μέρος του κυρίως ναού, ενώ οι υπόλοιπες χρονολογούνται στο 1844. Αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο, που κατασκευάστηκε αρχικά τον 17ο αιώνα αλλά καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1840 και όσα τμήματά του διασώθηκαν έχουν ενσωματωθεί στο νέο, του 19ου αιώνα. Στη μονή φυλάσσονται φορητές εικόνες του 18ου-20ού αιώνα, και πολλά βιβλία του 18ου-19ου αιώνα.