Η περιήγηση στα ορεινά χωριά του δημοτικού διαμερίσματος των Κορεστείων είναι μια περιήγηση στην ξεχασμένη ιστορία της νεότερης Ελλάδας.
Γνωστά και ως «πλίνθινα χωριά», τα Κορέστεια είναι μια συστάδα ορεινών οικισμών (Άνω και Κάτω Κρανιώνα, Μελάς, Χάλαρα, Μακροχώρι, Μαυρόκαµπος, Άγιος Αντώνιος, Γάβρος, Κώττας και Βατοχώρι), κυρίως στον οδικό άξονα που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες.
Χτισμένα στο βουνό Βίτσι συνθέτουν μαζί με τις ομιχλώδεις, γεμάτες από οξιές, βουνοπλαγιές ένα βαθύτατα νοσταλγικό τοπίο, σαν σκηνικό από κινηματογραφική ταινία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι διεθνούς φήμης σκηνοθέτες Θεόδωρος Αγγελόπουλος και Παντελής Βούλγαρης επέλεξαν να γυρίσουν σε αυτά τα μέρη σκηνές από τις εμβληματικές ταινίες τους «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» και «Ψυχή βαθιά».
Εδώ συναντά κανείς πλινθόκτιστα σπίτια, χτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα από φτωχούς ανθρώπους της μεθορίου, που ζούσαν μακριά από την ευμάρεια των γουνεμπόρων της Καστοριάς.
Τα χωριά της περιοχής άρχισαν να ερημώνουν από τη δεκαετία του 1940, όταν οι κάτοικοι τους μετανάστευσαν στο εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Σε ένα άλλο χωριό της περιοχής, τον Μελά, παλιότερα γνωστό ως Στάτιστα, μπορεί κανείς να επισκεφθεί το σπίτι στο οποίο έπεσε μαχόμενος το 1904 ο ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα, Παύλος Μελάς, έπειτα από προδοσία μερίδας κατοίκων του χωριού, οι οποίοι κάλεσαν τον τουρκικό στρατό.
