Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων (Καστοριά)

Κοντά στη συνοικία του Απόζαρι, στην απότομη πλαγιά της βόρειας πλευράς της Καστοριάς, υψώνεται ο επιβλητικός ναός των Αγίων Αναργύρων, μία από τις μεγαλύτερες και παλαιότερες βυζαντινές εκκλησίες της πόλης, που ξεχωριζει για τον μοναδικό της διάκοσμο.

Κτίστηκε πιθανώς στις αρχές του 11ου αιώνα, την εποχή, δηλαδή, που η Καστοριά ήταν ακόμη στην κατοχή των Βουλγάρων. Για την ιστορία του ναού πληροφορίες μάς παρέχουν οι επιγραφές που αναφέρονται στα πρόσωπα των κτητόρων και στη χρονολογία ανακαίνισής του. Σύμφωνα με αυτές, ο Θεόδωρος Λημνιώτης και η σύζυγός του Άννα Ραδηνή ανακαίνισαν τον ναό, ο οποίος με το πέρασμα του χρόνου είχε υποστεί φθορές, τον αφιέρωσαν στους αγίους Αναργύρους για τη σωματική και ψυχική υγεία και σωτηρία των ίδιων και του παιδιού τους, και χρηματοδότησαν τη νέα αγιογράφησή του.

Ο ναός είναι τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Τα κλίτη χωρίζονται με τοίχους που έχουν τοξωτά ανοίγματα και το μεσαίο είναι πολύ υπερυψωμένο με παράθυρα, σχηματίζοντας φωταγωγό, όπως σε όλες τις μεσοβυζαντινές βασιλικές της Καστοριάς. Επίσης χαρακτηριστική των μνημείων της πόλης είναι και η τοιχοποιία του ναού. Αποτελείται από πέτρες στο φυσικό τους σχήμα ή αδρά πελεκημένες, που περιβάλλονται από κονίαμα, πλαισιώνονται με πλίνθους οριζόντια ή κάθετα και εναλλάσσονται με πλίνθους που σχηματίζουν διακοσμητικά γράμματα ή γεωμετρικά σχήματα.

Στο εσωτερικό του ο ναός είναι ο μοναδικός της Καστοριάς που διέθετε πλούσιο μαρμάρινο γλυπτό διάκοσμο και εντυπωσιακό μαρμάρινο τέμπλο, από το οποίο σώζονται μόνο τμήματα. Ήταν κατάγραφος με τοιχογραφίες που διακρίνονται σε δύο περιόδους. Οι παλαιότερες ανάγονται στις αρχές του 11ου αιώνα και διατηρούνται αποσπασματικά στον νάρθηκα, όπου ξεχωρίζουν οι μορφές των αγίων Βασιλείου και Νικολάου, Κωνσταντίνου και Ελένης, καθώς και του «τεθνεώτος» Κωνσταντίνου. Οι τοιχογραφίες της δεύτερης περιόδου χρονολογούνται μεταξύ των ετών 1170-1180 και σε αυτές περιλαμβάνεται η απεικόνιση του κτήτορα Θεόδωρου Λημνιώτη, με τη σύζυγό του Άννα Ραδηνή και τον γιο τους Ιωάννη, με την Παναγία στη μέση. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και οι λίγες τοιχογραφίες που διατηρούνται σήμερα στην πρόσοψη του ναού.