Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά

Κοντά στο χωριό Καστράκι, ανάμεσα σε ερειπωμένα μοναστήρια, προβάλλει η κομψή, πολυώροφη Μονή του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, επωνυμία που πιθανότατα σχετίζεται με το επίθετο του πρώτου κτήτορά της.

Η πρώτη εγκατάσταση μοναχών στον βράχο αυτό πρέπει να έγινε τον 14ο αιώνα. Το σημερινό καθολικό της μονής κτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από τον μητροπολίτη Λαρίσης, άγιο Διονύσιο τον Ελεήμονα, και από τον έξαρχο Σταγών, ιερομόναχο Νικάνορα, οι οποίοι εικονίζονται στον νάρθηκα του ναού.
Το καθολικό έχει ακανόνιστη ορθογώνια κάτοψη, και στη δυτική όψη του υπάρχει ευρύχωρος νάρθηκας, η λιτή, όπως ονομάζεται στα μοναστήρια. Το εσωτερικό του διακοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες, που έγιναν τον Οκτώβριο του 1527, όπως αναφέρει η επιγραφή που σώζεται στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα. Πρόκειται για έργο του σημαντικότερου αγιογράφου της «Κρητικής Σχολής», του Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά, του οποίου η οικογένεια καταγόταν από το Μουχλί της Πελοποννήσου και εγκαταστάθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα στην ενετοκρατούμενη τότε Κρήτη. Ο μοναχός Θεοφάνης μαζί με τους γιούς του, Συμεών και Νεόφυτο, επίσης μοναχούς, άφησαν σημαντικό αγιογραφικό έργο στη Θεσσαλία και στο Άγιο Όρος. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του καθολικού της Μονής Αναπαυσά αποτελεί το πρώτο χρονολογημένο έργο του Θεοφάνη, του οποίου η τέχνη επηρέασε σημαντικά τη ζωγραφική του 16ου αιώνα, αλλά και τις μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών.

Εντύπωση προκαλεί και η τολμηρή αρχιτεκτονική σύλληψη της μονής, καθώς λόγω της στενότητας του χώρου, το συγκρότημα έχει αναπτυχθεί σε επάλληλα επίπεδα. Ο επισκέπτης αρχικά συναντά το παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου, με σπαράγματα τοιχογραφιών πιθανώς του 14ου αιώνα, και την κρύπτη. Στον επόμενο όροφο βρίσκεται το καθολικό και στον τελευταίο όροφο η τράπεζα, το οστεοφυλάκιο και το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου.

Η μονή είναι ανδρική.