Ιερά Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Πετριλίων (Μονή Πετρίλου)

Σε υψόμετρο 1400 μέτρων σε ένα θαυμάσιο φυσικό πλάτωμα, στις μεσημβρινές πλαγιές που κατεβαίνουν από το όρος Βουτσικάκι, σε όμορφη κι απάνεμη τοποθεσία, στην ανάσα του ελάτινου δάσους, σε ένα πραγματικό φυσικό μπαλκόνι πάνω από τον συνοικισμό Αργυρέικα και με θέα τους συνοικισμούς του Πετρίλου, βρίσκεται η Μονή αφιερωμένη στη μνήμη της Γενέσεως της Θεοτόκου, ή όπως έχει επικρατήσει στους κατοίκους της περιοχής το «Μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπου», λόγω του Χαριτόβρυτου τεμαχίου από το λείψανο του Αγίου, το οποίο φυλάσσεται στην Ιερά Μονή. 

Η αρχή ιδρύσεως του Μοναστηριού χάνεται στην ιστορία, αλλά από τα λιγοστά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας μέχρι σήμερα, τεκμηριώνεται η άποψη ότι είχε μια συνεχή ζωντανή παρουσία τουλάχιστον από το 1600 ως Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή, που άνηκε στο Οικουμενικὸ Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

Για τον πρώτο κτήτορα αναφέρεται σαν πρώτο όνομα αυτό του Ιερομόναχου Δανιήλ, ενώ ως ανακαινιστές εμφανίζονται οι Ιερομόναχος Ζωσιμάς και αργότερα ο ιερομόναχος Θεόκλητος και μοναχός Καλλίνικος. Το Μοναστήρι καταστράφηκε πολλές φορές από επιδρομές των Τούρκων, καθώς η οχυρωματική του θέση βοηθούσε να προφυλαχθούν μέσα σε αυτό οι μοναχοί και οι κάτοικοι του χωριού. 

Από την αλληλογραφία του διδασκάλου του γένους, Αγίου Αναστασίου Γόρδιου (1654-1729), που υπογράφει χρονολογημένες επιστολές από τη Μονή το 1713, μαρτυρείται ότι η Μονή την εποχή εκείνη είχες 47 μοναχούς. Ο Άγιος Αναστάσιος ο Γόρδιος, μαθητής του Αγίου Ευγενίου Γιαννούλη φιλοξενήθηκε στο Μοναστήρι, ενώ δίδασκε στο «σχολείο κοινών γραμμάτων», το οποίο είχε ιδρύσει και συντηρούσε η Μονή.

Η σημερινή μορφή του Μοναστηριού είναι νεότερη.
Το καθολικό χρονολογείται το 1830, όπως μαρτυρείται από επιγραφή στη θύρα. Στο εσωτερικό του σώζονται 140 τοιχογραφίες των αδελφών Ματθαίου και Μιχαήλ  Παπαϊωάννου. Πολύ εντυπωσιακό είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο με την εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, η οποία χρονολογείται στο 1700.

Στην Επανάσταση του 1821 η μονή προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες, ενώ πολλές φορές οι ήρωες της Επανάστασης, Καραϊσκάκης, Μπουκουβάλας, Κατσαντώνης κ.ά., τη χρησιμοποίησαν σαν οχυρό. Πολύτιμος αρωγός στάθηκε στη διοικούσα επαναστατική επιτροπή Ηπείρου-Θεσσαλίας όταν τον χειμώνα του 1866-67 με έδρα της το Πετρίλο, προετοίμαζε και διένειμε την επαναστατική προκήρυξη για την ένωση με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το 1881, η πορεία της Μονής συνεχίστηκε. Στην απογραφή του 1889 εμφανίζεται να έχει τέσσερεις μοναχούς. Μέρος της ακίνητης περιουσίας της στο Μουζάκι και στον Θεσσαλικό κάμπο παραχωρήθηκε σε ακτήμονες γεωργούς και άλλο καταπατήθηκε. Στις αρχές του 20ου αιώνα η Ιστορική Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή ερημώθηκε, διαλύθηκε, εγκαταλείφθηκε και ακολούθησε μια πτωτική πορεία που κράτησε έως τα τέλη του 20ου αιώνα, όταν με το ενδιαφέρον των ντόπιων έγιναν τα πρώτα έργα συντήρησης του ερειπωμένου μνημείου.

Το 2008 μετά από περισσότερα από 100 χρόνια εγκατάλειψης και ερήμωσης, με την ευλογία του Σεβασμιότατου Μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφαρσάλων κ.κ. Κυρίλλου Β΄, εγκαταστάθηκε στη Μονή αδελφότητα αποτελούμενη από νέους μορφωμένους κληρικούς, η οποία κάτω από αντίξοες συνθήκες έκανε κατοικήσιμους και λειτουργικούς τους χώρου και έχει αναλάβει το έργο της ανασυγκρότησής της, τόσο κτηριακά όσο και πνευματικά.

Στη Μονή σήμερα φυλάσσεται λειψανοθήκη με τεμάχιο λειψάνου των Αγίων Χαραλάμπους, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Τρύφωνος και Παντελεήμονος, καθώς επίσης και μερικά χειρόγραφα και φορητές εικόνες.

Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου, τιμώντας τα Γενέθλια της Θεοτόκου. Επίσης, ιδιαιτέρως τιμώνται οι εορτές του Αγίου Χαραλάμπους στις 10 Φεβρουαρίου και η ανακομιδή των λειψάνων του οσίου Αρσενίου του Νέου, στις 18 Αυγούστου.