Ιερά Μονή Παναγίας Κορώνης (Γενεσίου της Θεοτόκου)

Σε μια όμορφη, κατάφυτη τοποθεσία των Αγράφων, κοντά στη Λίμνη Πλαστήρα, βρίσκεται η Ιερά Μονή Γέννησης της Θεοτόκου. Παλαιότερα ονομαζόταν «της Κρυεράς Πηγής», αλλά από τις αρχές του 18ου αιώνα είναι γνωστή ως Μονή Κορώνης, πιθανόν λόγω της θέσης της, που δεσπόζει από ψηλά και στεφανώνει την περιοχή σαν κορώνα.

Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε το 1123, όταν στην περιοχή βρέθηκε εικόνα της Παναγίας. Αναγνωρίσθηκε ως σταυροπηγιακή, αλλά τους επόμενους αιώνες έπεσε σε παρακμή και καταστράφηκε. Ανοικοδομήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από τον Ανδρέα Μπούνο, τοπικό άρχοντα που εικονίζεται και στην αγιογράφηση του καθολικού. Κατά την Τουρκοκρατία η μονή διατήρησε τα προνόμιά της και φιλοξένησε σχολή, όπου δίδαξαν σημαντικές προσωπικότητες. Στα χρόνια της Κατοχής βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων και το 1943 καταστράφηκε από τα γερμανικά στρατεύματα. Ανοικοδομήθηκε και συντηρήθηκε μετά την απελευθέρωση και σήμερα λειτουργεί ως ανδρική. Η ιστορία της συνδέεται με τον Άγιο Σεραφείμ, Αρχιεπίσκοπο Φαναρίου και Νεοχωρίου, που μόνασε εδώ γύρω στο 1580 και η κάρα του φυλάσσεται στη μονή.

Από το συγκρότημα του 16ου αιώνα σώζεται το καθολικό και μία πτέρυγα κελλιών. Το καθολικό ακολουθεί τον τύπο των αγιορείτικων ναών, δηλαδή είναι σταυροειδής με τρεις κόγχες και τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με αγιογραφίες του 1587, έργα του μοναχού Δανιήλ, που ακολουθεί την Κρητική Σχολή της ζωγραφικής. Αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο των αρχών του 18ου αιώνα, κατασκευασμένο από λαϊκούς καλλιτέχνες, από τα καλύτερα της περιοχής, με εικόνες του 16ου και του 18ου αιώνα. Βόρεια του ναού είναι προσαρτημένο το παρεκκλήσιο του Τιμίου Προδρόμου των αρχών του 18ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του, έργο άγνωστου λαϊκού αγιογράφου, έγιναν το 1739, με χρηματοδότηση κάποιου Αποστολάκη από τα Βραγιανά.

Η μονή εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου (Γενέσιο της Θεοτόκου) και στις 4 Δεκεμβρίου (Αγίου Σεραφείμ).