Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου (Καστοριά)

Στο χωριό Ομορφοκκλησιά, περίπου 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Καστοριάς, βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, ένα από τα πιο γνωστά βυζαντινά μνημεία της Μακεδονίας. Από τον όμορφο αυτό ναό πήρε το όνομά του και το χωριό, που αρχικά ονομαζόταν Κάλλιστα ή Γκάλλιστα (καλλίστη= ωραιοτάτη), όπως αναφέρεται για πρώτη φορά σε κώδικα της Μητρόπολης Καστοριάς του 1684.

Ο ναός αρχικά κτίστηκε τον 11ο αιώνα, όπως αποδεικνύεται από την αρχιτεκτονική του. Το 1306/7 ή το 1316/17, το κτήριο επισκευάσθηκε και εικονογραφήθηκε ο εξωνάρθηκας. Σε αυτές τις εργασίες φαίνεται ότι αναφέρεται η επιγραφή στον δυτικό τοίχο του νάρθηκα, στην οποία αναγράφονται τα ονόματα των αδελφών Ανδρόνικου, Νικηφόρου και Ιωάννη από την οικογένεια των Νετζάδων, που πιθανώς ήταν κτήτορες και της γειτονικής Μονής της Τσούκας, στο χωριό Αγία Άννα. Στην ίδια επιγραφή αναφέρεται ότι η εκκλησία κτίστηκε το 1286/7 και μνημονεύονται οι συμβασιλείς Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος (1282-1328) και ο γιος του, Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγος (†1320), καθώς και οι σύζυγοί τους, Ειρήνη Μομφερατική (περ. 1285-1317) και Μαρία της Αρμενίας αντίστοιχα. Ωστόσο, η έρευνα απέδειξε ότι η χρονολογία 1286/7 δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, διότι η επιγραφή είναι επιζωγραφισμένη και το έτος έχει αλλοιωθεί, ενώ είναι γνωστό ότι ο Μιχαήλ στέφθηκε συναυτοκράτορας το έτος 1294 και νυμφεύθηκε τη Μαρία το έτος 1295.

Στην αρχική του μορφή, ο ναός ήταν σταυροειδής εγγεγραμμένος, με τρούλο που στηρίζουν δύο κίονες. Στα ανατολικά εξείχε τρίπλευρη αψίδα και στα δυτικά υπήρχε νάρθηκας και κωδωνοστάσιο. Αργότερα, πιθανόν τον 13ο αιώνα, προστέθηκε ο εξωνάρθηκας, και προσκτίσματα στη βόρεια και νότια πλευρά, που ανατολικά απολήγουν σε παρεκκλήσια και αρχικά πρέπει να είχαν τη μορφή ανοικτής στοάς. Στο μεγαλύτερο μέρος του ο ναός είναι κτισμένος σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και έχει πλούσια κεραμοπλαστική διακόσμηση. Στο εσωτερικό του είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που ανήκουν σε διαφορετικές φάσεις. Οι αγιογραφίες του αρχικού ναού, του νάρθηκα και του ορόφου του κωδωνοστασίου χρονολογούνται προς τα τέλη του 13ου αιώνα, η ζωγραφική του εξωνάρθηκα ανάγεται στις αρχές του 14ου αιώνα, και οι εξωτερικές τοιχογραφίες χρονολογούνται στο διάστημα 1365-1385. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η μοναδική στο είδος της ξυλόγλυπτη θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου, με το εντυπωσιακό ύψος που φθάνει περίπου στα 3 μ. Η προέλευσή της συνδέεται με διάφορες παραδόσεις, και είναι χαρακτηριστικό ότι οι πιστοί ακουμπούν επάνω της κέρματα, που αν κολλήσουν, θεωρείται ότι έχουν εκπληρωθεί οι ευχές τους.