Αξιοθέατα

Ιστορικοί Ναοί

Συντεταγμένες: 37.977604, 23.723830

Ι.Ν. Γεννήσεως Χριστού (Χριστοκοπίδου) Ψυρρή

Πλοήγηση

Βρίσκεται στη συνοικία Ψυρρή και την οδό Χριστοκοπίδου 2, κοντά στην εβραϊκή συνοικία. Στη θέση της υπήρχε εκκλησία των μεταβυζαντινών χρόνων, που ανήκε στην επιφανή οικογένεια Κοπίδη (Χριστός του Κοπίδη = Χριστοκοπίδης). Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πηγές, η εκκλησία είχε και υπόγεια κρύπτη (είδος κατακόμβης) με τοιχογραφίες, ενώ στα έτη γύρω στο 1570 η εκκλησία ήταν κέντρο κοινωνικής μέριμνας της αγίας Φιλοθέης προς τους κατοίκους της συνοικίας. Μετά την Απελευθέρωση, αφού αποκαταστάθηκε από τον αρχιτέκτονα Χριστιανό Χάνσεν η στέγη του, που είχε καταρρεύσει εξαιτίας των πολεμικών επιχειρήσεων, στέγασε προσωρινά τον Άρειο Πάγο, μάλιστα μνημονεύεται ότι στα εγκαίνια της εκεί λειτουργίας του Ανώτατου Δικαστηρίου λειτούργησαν επτά αρχιερείς και παρέστη η βασίλισσα Αμαλία, ιστάμενη σε θρόνο, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται αστέρας με 16 ακτίνες. Ο ξυλόγλυπτος θρόνος φυλάσσεται ως σήμερα στην εκκλησία (ιερό Βήμα). Εξαιτίας της αύξησης του αριθμού των ενοριτών, γύρω στα 1880 στη θέση της παλαιάς εκκλησίας οικοδομήθηκε ο σημερινός ναός, που είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, με τη διαφορά ότι αντί κιόνων έχει πεσσούς. Επίσης, στα δυο άκρα της δυτικής πλευράς κατασκευάστηκαν δύο πυργοειδή κωδωνοστάσια. Από την παλαιά εκκλησία διασώζεται η Αγία τράπεζα, που είναι μαρμάρινη παλαιοχριστιανικής προέλευσης και στηρίζεται επάνω σε κιονίσκο, όπως επίσης διασώζεται και τμήμα του βορείου τοίχου. Επίσης σώζονται και μερικές παλαιές φορητές εικόνες (π.χ. Άγιος Σπυρίδων, Άγιος Παντελεήμων, Αποτομή Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου κ.ά.). Οι υπάρχουσες τοιχογραφίες είναι του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. Από αυτές σημειώνουμε τον εξαίρετο Παντοκράτορα και την Πλατυτέρα της αψίδας του Ιερού Βήματος, όπου η Θεοτόκος εικονίζεται ένθρονη, με ένα γονατιστό άγγελο στα δεξιά και ένα στα αριστερά της. Τα εγκαίνια της νέας εκκλησίας έγιναν το 1912. Όπως στους Αγίους Αναργύρους, έτσι και στην εκκλησία αυτή εκκλησιαζόταν πολλές φορές ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο οποίος έμεινε κατά καιρούς στις γειτονικές οδούς Τάκη και Σαρρή. Του μεγάλου διηγηματογράφου μας αφιέρωμα στον ναό της Γέννησης του Χριστού είναι η τοιχογραφία του βορείου κλίτους, που εικονίζει τους προφήτες Ηλία και Ελισαίο. Η εκκλησία αυτή σήμερα είναι από τις πιο κομψές και τις πιο περιποιημένες εκκλησίες της Ιεράς Αρχιεπισκοπής. Ήδη η 1η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με το έγγραφό της αριθ. 6939 π.ε./15-1-2003 προς το Υπουργείο Πολιτισμού, προτείνει, «λόγω της ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας του Ι.Ν. Γεννήσεως του Χριστού, την κήρυξη του ως κτίσματος χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας, σύμφωνα με το άρθρο 50 παραγρ. 4 του Ν.3028/2002 για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

Ι.Ν. Γεννήσεως Χριστού (Χριστοκοπίδου) Ψυρρή

Σεμνή μεγαλοπρέπεια είναι ο χαρακτηρισμός που μπορεί να προσδώσει κανείς στον ιερό ναό γεννήσεως του Χριστού. Ο ναός συνδέεται με την επιφανή οικογένεια Κοπίδη, γεγονός που οδήγησε και στην ονομασία Χριστοκοπίδη δηλαδή, ο Χριστός του Κοπίδη. Σήμερα το μόνο που έχει απομείνει για να θυμίζει τις ημέρες που ο ναός ήταν κτητορικός είναι μία αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα δεξιά της εισόδου με την επιγραφή «ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ ΟΙΚΟΓ. ΚΟΠΙΔΗ 1682 – 1810». Ο ναός βρίσκεται στου Ψυρρή, στον πεζόδρομο της οδού Χριστοκοπίδου 2, κοντά στην παλιά εβραϊκή συνοικία. Εικάζεται ότι στα αρχαία χρόνια υπήρχε ειδωλολατρικό ιερό αφιερωμένο στην Αθηνά Παλλάδα. Σύμφωνα με υπάρχουσες πηγές, στον πρώτο ναό υπήρχε και υπόγεια κρύπτη διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Ο σημερινός ναός, χτισμένος στη θέση παλαιοτέρου χριστιανικού ναού μικρότερων διαστάσεων, είναι οικοδόμημα του 1860. Πρόκειται για τρουλαίο σταυροειδή τετρακιόνιο ναό με εγκάρσιο κλίτος, επίμηκες δυτικό κλίτος και υπερώο σε σχήμα Π. Στο υπερώο οδηγεί μία κλίμακα με κιγκλίδωμα. Στα δύο άκρα της δυτικής πλευράς κατασκευάστηκαν δύο πυργοειδή κωδωνοστάσια. Ο αρχιτέκτονας του ναού δεν είναι γνωστός. Ανήκει στο μεταίχμιο του νεοκλασικισμού και νεοβυζαντινισμού. Από τον παλαιότερο ναό έχει διασωθεί η μαρμάρινη Αγία Τράπεζα, παλαιοχριστιανικής προέλευσης, η οποία στηρίζεται σε κιονίσκο. Το τέμπλο είναι κτιστό, τριμερές με απλό εικονογραφικό πρόγραμμα. Στο βόρειο κλίτος, στο βημόθυρο της Πρόθεσης, εικονίζεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ. Εκατέρωθεν της θύρας, αντί φορητών εικόνων, υπάρχουν τοιχογραφίες του αγίου Νικολάου και του αγίου Σπυρίδωνα. Αντίστοιχα στο νότιο κλίτος, εκατέρωθεν του βημοθύρου του Διακονικού με τον αρχάγγελο Γαβριήλ παρατηρεί κανείς τις τοιχογραφίες του αγίου Αλεξάνδρου και του αγίου Αθανασίου. Ο ναός είναι αγιογραφημένος σε διάφορες φάσεις. Στην κόγχη του Ιερού δεσπόζει η Πλατυτέρα, ένθρονη, με έναν γονατιστό άγγελο στα δεξιά και έναν στα αριστερά της. Στην κόγχη της Πρόθεσης σώζεται η Γέννηση του Χριστού, ενώ στο Διακονικό, η Βάπτιση, έργο του Οικονόμου, του 1920. Ο τρούλος και τα λοφία φέρουν τον Παντοκράτορα και στο τύμπανο υπάρχουν δώδεκα προφήτες. Στα λοφία, έχουν αγιογραφηθεί οι τέσσερεις ευαγγελιστές, έργα του Ασπρογέρακα, του 1915. Στη νότια, εγκάρσια εσοχή είναι τοποθετημένες πέντε παραστάσεις. Στην κάτω ζώνη εικονίζεται ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος και ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Στην άνω ζώνη, ο άγιος Δημήτριος. Στη μέση, πάνω από τη νότια θύρα, η μεγάλη παράσταση της Μεταμόρφωσης και στη συνέχεια ο άγιος Γεώργιος. Αντίστοιχα, στην απέναντι βόρεια, εγκάρσια εσοχή τοποθετούνται άλλες πέντε παραστάσεις. Στην κάτω ζώνη ο απόστολος Παύλος και ο απόστολος Πέτρος. Στην άνω ζώνη το λάβαρο του Μ. Κωνσταντίνου ΕΝ ΤΟΥΤ’ ΝΙΚΑ. Στη μέση, πάνω από τη βόρεια θύρα, η μεγάλη παράσταση της Προετοιμασίας της Σταύρωσης, με τίτλο: Ο ΧΡΙCΤΟC ΕΛΚΟΜΕΝΟC ΕΠΙ Τ(ΟΥ) CΤΑΥΡ(ΟΥ) και στη συνέχεια ο Σταυρός με τα όργανα του μαρτυρίου. Οι τοιχογραφίες είναι έργα του Οικονόμου και χρονολογούνται γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Στους πλάγιους τοίχους τοποθετούνται οι νεότερες δυτικότροπες παραστάσεις του Ευαγγελισμού, της Γέννησης της Θεοτόκου και των Εισοδίων της Θεοτόκου.