Αξιοθέατα

Ιστορικοί Ναοί

Συντεταγμένες: 37.978790, 23.724216

Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων (Ψυρρή)

Πλοήγηση

Ο ναός των Αγίων Αναργύρων βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, σε μια από τις παλαιότερες συνοικίες της πόλης, στην περιοχή του Ψυρρή.

Ο αρχικός ναός του 11ου αιώνα ανήκε στον σπάνιο για την Ελλάδα τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με διπλοθολικό (δίπατο) τρούλο. Το γεγονός ότι ο ναός δε διαθέτει νάρθηκα φανερώνει ότι δεν αποτελούσε Καθολικό Μονής.
Σήμερα, οι Άγιοι Ανάργυροι Ψυρρή δίνουν την εντύπωση μιας νεότερης εκκλησίας λόγω των πολλών επεμβάσεων που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια των ετών.

Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, ενταφιάστηκε στον ναό ο Παναγιώτης Κτενάς, ο φρούραρχος της Ακρόπολης, ενώ εδώ εκκλησιάζονταν και οι σπουδαίοι λογοτέχνες Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Αλέξανδρος Μωραϊτίνης. Επίσης, οι παραδόσεις αναφέρουν ότι εδώ υπηρέτησε ως διάκονος (1882-1885) ο άγιος Νεκτάριος Αιγίνης.

Από την αρχική φάση του ναού έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του τρούλου, οι τρεις καμάρες του σταυρού και οι αψίδες του Ιερού Βήματος.

Άγιοι Ανάργυροι, Ψυρρή

Σπουδαίος, κατάφορτος με ιστορικές μνήμες, τόπος συνάντησης αγωνιστών και λαμπρών προσωπικοτήτων. Ο ναός των Αγίων Αναργύρων, κοντά στην «Πλατεία Ηρώων», στη γειτονιά του Ψυρρή, έπαιξε κεντρικό ρόλο κατά τη διάρκεια των χρόνων της Τουρκοκρατίας αλλά και της Επανάστασης.

Στον περίβολο της εκκλησίας θάφτηκαν πολλοί ήρωες όπως ο οπλαρχηγός Παναγής Κτενάς, ο Νικόλαος Σαρρής, ο Νικόλαος Πιττάκης. Στους μετέπειτα χρόνους, στην εκκλησία λειτουργούσε ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς, ενώ στο ψαλτήρι της διακόνησε ο Μωραϊτίδης καθώς και ο Παπαδιαμάντης. Μάλιστα, σε κελί στο πίσω μέρος του ναού έζησε για κάποιο χρονικό διάστημα ο μεγάλος μας λογοτέχνης, το οποίο έχει διατηρηθεί και είναι επισκέψιμο.

Η ανέγερση των Αγίων Αναργύρων χρονολογείται τον 11ο αιώνα και αποτελούσε σπάνιο δείγμα ναού στην Ελλάδα που ανήκε στον αρχιτεκτονικό τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με διπλοθολικό τρούλο (δηλαδή διέθετε διώροφο τρούλο). Ωστόσο, δεν αξιολογήθηκε σωστά η ιστορική αξία του ναού και κρίθηκε αναγκαία η επέκτασή του για την ικανοποίηση των αναγκών των κατοίκων της περιοχής. Αποτέλεσμα της επέκτασης αυτής που έλαβε χώρα το 1908 ήταν η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής και της αισθητικής φυσιογνωμίας του ναού.

Ο σεισμός του 1999 δημιούργησε αρκετές ζημιές στις τοιχογραφίες των αρχών του 20ου αι., πολλές από τις οποίες επιζωγραφίστηκαν αμέσως μετά. Το μαρμάρινο τέμπλο είναι χαμηλό, τριμερές με υπερυψωμένο το κεντρικό τμήμα. Φέρει τις εικόνες του αγίου Νικολάου, του αγίου Ελευθερίου, των αγίων Αναργύρων, της Παναγίας, του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του αγίου Χαραλάμπους και του αγίου Στυλιανού. Στις ξυλόγλυπτες θύρες ενσωματώνονται οβάλ πλαίσια με παραστάσεις αποστόλων και του Ευαγγελισμού στο κεντρικό βημόθυρο. Οι εικόνες καλύπτονται με ασημένια επένδυση.

Πάνω από τις θύρες της Πρόθεσης και του Διακονικού υπάρχουν επιγραφές σκαλισμένες στο μάρμαρο. Συγκεκριμένα, στη θύρα της Πρόθεσης υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: «Ο ΤΡΩΓΩΝ ΜΟΙ ΤΗΝ ΣΑΡΚΑ / ΚΑΙ ΠΙΝΩΝ ΜΟΥ ΤΟ ΑΙΜΑ ΕΝ ΕΜΟΙ ΜΕΝΕΙ ΚΑΓΩ ΕΝ ΑΥΤΩ» και «ΟΥΚ ΗΛΘΟΝ ΚΑΤΑΛΥΣΑΙ / ΤΟΝ ΝΟΜΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΦΗΤΑΣ ΑΛΛΑ ΠΛΗΡΩΣΑΙ» στη θύρα Διακονικού.

Στους πλάγιους τοίχους εικονίζονται ολόσωμοι άγιοι, αγίες καθώς και σκηνές. Οι παραστάσεις είναι έργα του Ιωάννη Μαυρόπουλου και χρονολογούνται την περίοδο 1918 – 1920. Εικονίζονται οκτώ συνολικά θαύματα των αγίων Αναργύρων σε μικρές διαστάσεις. Ενδιάμεσα και εκατέρωθεν της κεντρικής θύρας τοποθετούνται οι παραστάσεις: της εξώσεως των Πρωτοπλάστων από τον παράδεισο, της θυσίας του Κάιν και του Άβελ, του Χριστού εκδιώκοντα τους εμπόρους από το ναό και του δίλεπτου της χήρας.

Στις ανατολικές πλευρές των δύο εσοχών και δίπλα στο τέμπλο, είναι τοποθετημένες δύο ευμεγέθεις παραστάσεις και δύο μικρότερες ακριβώς από πάνω τους. Στη νότια πλευρά τοποθετείται η Αποκαθήλωση και ακριβώς από πάνω η Ανάσταση. Στην εκ διαμέτρου αντίθετη θέση, στο βόρεια εσοχή, τοποθετείται η έγερση του Λαζάρου και ακριβώς από πάνω η προϋπάντηση του Χριστού από τη Μάρθα και τη Μαρία.

Στην κόγχη εικονίζεται η Πλατυτέρα των Ουρανών, στον τρούλο φυσικά ο Παντοκράτορας και οι τέσσερεις ευαγγελιστές στα λοφία. Στα εσωράχια των τόξων τοποθετούνται δώδεκα στηθάρια αποστόλων, ανά τρία σε κάθε εσωράχιο. Στη δυτική καμάρα δεσπόζει η παράσταση της Αγίας Τριάδας μέσα σε νέφη και πτερωτές κεφαλές ενώ στη δυτική όψη των δύο ανατολικών πεσσών του τρούλου ξεχωρίζει η παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.